पुण्यात अकरावीच्या प्रवेशात घट; ४२ हजार जागा रिक्त

पुणे आणि पिंपरी-चिंचवड महानगर क्षेत्रातील अकरावीच्या प्रवेश प्रक्रियेत यंदा मोठ्या प्रमाणात घट झाल्याचे स्पष्ट दिसून आले आहे. २०२४-२५ शैक्षणिक वर्षासाठी अकरावी प्रवेशासाठीची एकूण १ लाख २० हजार जागा उपलब्ध होत्या; मात्र यातील ४२ हजार जागा रिक्त राहिल्या असून, केवळ ७८ हजार विद्यार्थ्यांनीच प्रवेश निश्चित केला आहे. विद्यार्थ्यांचे पारंपरिक शिक्षणाकडे कमी होत चाललेले आकर्षण आणि व्यावसायिक अभ्यासक्रमांना मिळणारी लोकप्रियता यामुळे ही परिस्थिती निर्माण झाली असल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे.

विद्यार्थ्यांच्या बदलत्या पसंतीचे परिणाम

आधुनिक काळातील रोजगाराच्या गरजांच्या अनुषंगाने विद्यार्थी आता अकरावी-बारावी शिक्षणाच्या पारंपरिक प्रवाहापेक्षा व्यावसायिक अभ्यासक्रमांना अधिक पसंती देत आहेत. तांत्रिक शिक्षण, विविध प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम, आणि नव्या तंत्रज्ञानाशी निगडित कोर्सेसमध्ये वाढता ओढ दिसत आहे. पुण्यातील शिक्षण क्षेत्रातील तज्ज्ञ प्रविण जोशी म्हणतात, "विद्यार्थी जलदगतीने करिअर-केंद्रित शिक्षणाच्या दिशेने वाटचाल करीत आहेत. यामुळे अकरावीच्या पारंपरिक अभ्यासक्रमांवर अवलंबून न राहता, तंत्रज्ञान क्षेत्रात भविष्य घडवण्यास इच्छुक आहेत."

केंद्र सरकारच्या नवीन शैक्षणिक धोरणाचे परिणाम

केंद्र सरकारच्या नवीन शैक्षणिक धोरणांतर्गत शिक्षणाच्या पद्धतींमध्ये विविध बदल होत आहेत. त्यामुळे विद्यार्थ्यांना आता विविध अभ्यासक्रमांची निवड करता येते, आणि करिअरकेंद्रित शिक्षणासोबतच जागतिक स्तरावरील संधींचे दरवाजे खुले झाले आहेत. त्यामुळे अकरावी प्रवेश प्रक्रियेत सातत्याने घट होत असल्याचे दिसत आहे.

विदेशात शिक्षणाची वाढलेली संधी

गेल्या काही वर्षांत पुण्यातील अनेक विद्यार्थी परदेशात शिक्षण घेण्याकडे अधिक लक्ष देत आहेत. या प्रवृत्तीचा परिणाम स्थानिक महाविद्यालयांवर पडत असून, विद्यार्थी भारतीय शिक्षणाच्या पारंपरिक अभ्यासक्रमांपेक्षा जागतिक करिअर संधींकडे वळत आहेत. "आजच्या विद्यार्थ्यांना जागतिक जॉब मार्केटमध्ये संधी मिळविण्यासाठी स्वतःची ओळख निर्माण करण्याची इच्छा आहे, त्यामुळे त्यांचा ओढा परदेशी शिक्षणाकडे वाढला आहे," असे शिक्षण तज्ज्ञ विनायक कुलकर्णी यांनी स्पष्ट केले.

प्रवेशातील घट कशामुळे?

अकरावी शिक्षणात घट का होत आहे, याची विविध कारणे आहेत:

व्यावसायिक अभ्यासक्रमांकडे वाढती ओढ: विद्यार्थी आता पारंपरिक अभ्यासक्रमांपेक्षा कौशल्याधारित अभ्यासक्रमांकडे अधिक आकर्षित होत आहेत. अनेक तांत्रिक, व्यवसायाभिमुख कोर्सेस उपलब्ध आहेत, ज्यामुळे विद्यार्थी वेगाने बदलणाऱ्या जॉब मार्केटला तोंड देण्यास सक्षम होत आहेत.
परदेश शिक्षणाचा पर्याय: भारतीय विद्यार्थ्यांसाठी परदेशात शिकण्याचे दरवाजे खुले होत असून, जागतिक स्तरावर शिक्षण घेण्याच्या वाढत्या प्रवृत्तींमुळे स्थानिक महाविद्यालयांमधील विद्यार्थ्यांची संख्या कमी होत आहे.
शैक्षणिक धोरणातील बदल: केंद्र सरकारच्या नवीन शैक्षणिक धोरणामुळे देशात शिक्षणाच्या पद्धतीत महत्त्वपूर्ण बदल होत आहेत, जे विविध प्रकारच्या करिअर केंद्रित अभ्यासक्रमांना प्रोत्साहन देतात.

शिक्षण क्षेत्रात भविष्याचा विचार

अकरावी प्रवेश प्रक्रियेत वर्षानुवर्षे घट होत असल्याचे चित्र आहे, ज्यामुळे शिक्षण संस्थांमध्ये रिक्त जागांचे प्रमाण वाढले आहे. विद्यार्थी करिअरकेंद्रित शिक्षणाचा मार्ग स्वीकारत असल्याने पारंपरिक महाविद्यालयीन अभ्यासक्रमांची मागणी कमी होत आहे. परिणामी, उच्च माध्यमिक शिक्षणात व्यावसायिक शिक्षणाचा अधिकाधिक समावेश करण्याची आवश्यकता आहे, असे शिक्षण तज्ज्ञ निलिमा कासले म्हणतात.

अकरावी शिक्षण प्रणालीतील या बदलांमुळे भविष्यात शिक्षण क्षेत्रात मोठे बदल घडण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.